Weekendowy system czasu pracy to rozwiązanie stworzone z myślą o osobach, które chcą pracować wyłącznie w piątki, soboty, niedziele i święta. Umożliwia godzenie życia zawodowego z nauką, obowiązkami rodzinnymi czy innymi aktywnościami w ciągu tygodnia.
Choć wydaje się prosty, jego stosowanie wymaga od pracodawców znajomości szczegółowych zasad dotyczących planowania grafiku, rozliczania czasu pracy i udzielania urlopów.
W tym artykule wyjaśniamy, czym jest weekendowy system pracy, jakie są jego zalety i ograniczenia oraz jak prawidłowo go wprowadzić w firmie.
Spis treści:
- Definicja i podstawa prawna
- Zastosowanie weekendowego systemu czasu pracy w praktyce
- Ewidencja czasu pracy w systemie weekendowym
- Zalety i wady weekendowego systemu czasu pracy
Definicja i podstawa prawna
Weekendowy system czasu pracy to szczególny system organizacji pracy, w którym obowiązki zawodowe są wykonywane wyłącznie w piątki, soboty, niedziele oraz święta. Pracownik zatrudniony w tym systemie nie pracuje w pozostałe dni tygodnia.
Podstawę prawną tego rozwiązania stanowi Kodeks pracy, a dokładnie art. 144, który dopuszcza możliwość stosowania weekendowego systemu czasu pracy na wniosek pracownika.
Wymiar czasu pracy w systemie weekendowym
W weekendowym systemie czasu pracy obowiązują ogólna tygodniowa norma czasu pracy wynosząca przeciętnie 40 godzin w okresie rozliczeniowym, ale dobowy czas pracy może zostać wydłużony do 12 godzin.
Zobacz godzinowy wymiar czasu pracy w każdym miesiącu.
Okresy rozliczeniowe w systemie weekendowym
Powyższe normy muszą być zachowane w ramach przyjętego okresu rozliczeniowego, który w przypadku weekendowego systemu czasu pracy nie może być dłuższy niż 1 miesiąc.
Oznacza to, że rozliczenie przepracowanych godzin następuje co miesiąc, a pracodawca powinien tak zaplanować harmonogram pracy, aby:
- łączna liczba przepracowanych godzin nie przekroczyła norm przewidzianych dla danego okresu,
- zapewnić pracownikowi odpowiedni odpoczynek,
- rozkład czasu pracy był z góry znany pracownikowi i ujęty w harmonogramie.
Należy pamiętać, że w każdym systemie czasu pracy, o ile jest to uzasadnione przyczynami technicznymi lub obiektywnymi, okres rozliczeniowy może zostać przedłużony nawet do 12 miesięcy.
Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej o układaniu grafiku w weekendowym systemie pracy, przeskocz do sekcji harmonogramów pracy!
Prawo do odpoczynku w systemie weekendowym
W systemie weekendowym pracodawca musi przestrzegać ogólnych zasad dotyczących odpoczynku wynikających z Kodeksu pracy:
- odpoczynek dobowy – pracownikowi przysługuje co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku w każdej dobie pracowniczej.
- odpoczynek tygodniowy – pracownikowi przysługuje co najmniej 35 godzin nieprzerwanego odpoczynku w każdym tygodniu.
W systemie weekendowym zapewnienie odpoczynku tygodniowego jest łatwiejsze niż w innych systemach, ponieważ dni pracy są skoncentrowane w końcówce tygodnia, a w pozostałe dni są naturalnie wolne.
Pracodawca musi jednak tak planować grafik, aby między zakończeniem pracy jednego dnia a rozpoczęciem następnego zachowany był minimalny 11-godzinny odpoczynek, zwłaszcza jeśli przewiduje dłuższe zmiany.
Pracownikom, którzy zdecydowali się na system pracy weekendowej, nie przysługuje prawo do jednej wolnej niedzieli co 4 tygodnie. Jest to jedyny system czasu pracy wyłączony z tego przepisu.
Nadgodziny w systemie weekendowym
W systemie weekendowym obowiązują takie same zasady dotyczące pracy w godzinach nadliczbowych jak w każdym innym systemie czasu pracy. Za nadgodziny uznaje się:
- pracę ponad obowiązujący pracownika dobowy wymiar czasu pracy (wpisany w grafiku, nawet do 12 godzin),
- pracę ponad tygodniową normę czasu pracy (przeciętnie 40 godzin w okresie rozliczeniowym).
Nadgodziny muszą wynikać ze szczególnych potrzeb pracodawcy oraz być rekompensowane czasem wolnym lub dodatkiem do wynagrodzenia (50% lub 100%, w zależności od pory i dnia).
W praktyce w systemie weekendowym nadgodziny występują głównie wtedy, gdy pracownik ma zaplanowaną długą zmianę (np. 10–12 godzin w sobotę) i przekroczy zaplanowany czas pracy.
Drugą możliwością jest praca po 12 godzin dziennie w miesiącu, w którym wypada 5 weekendów oraz co najmniej jedno święto w dzień powszedni inny niż piątek – liczba przepracowanych godzin może wtedy przekroczyć przeciętną normę 40 w skali tygodnia.
Przeczytaj, jak prawidłowo obliczyć wynagrodzenie za nadgodziny!
Kto nie może pracować w systemie weekendowym?
Chociaż weekendowy system czasu pracy stosuje się na wniosek pracownika, pracodawcy muszą pamiętać, że nie każdemu można udzielić takiego pozwolenia. W systemie weekendowym nie wolno bowiem zatrudniać:
- pracowników młodocianych, ponieważ nie mogą pracować w niedzielę,
- pracownic w ciąży, jeśli dobowy wymiar czasu przekroczy 8 godzin,
- pracowników narażonych na czynniki szkodliwe dla zdrowia, jeśli dobowy wymiar czasu przekroczy 8 godzin,
- pracowników niepełnosprawnych bez zgody lekarza, jeśli dobowy wymiar czasu przekroczy 8 godzin, a w przypadku znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności 7 godzin.
Zastosowanie weekendowego systemu czasu pracy w praktyce
Weekendowy system pracy stosuje się w branżach wymagających pracy głównie w piątki, soboty, niedziele i święta, np. w handlu czy gastronomii. Wprowadzenie go w życie wymaga odpowiedniego zaplanowania organizacji pracy oraz przestrzegania norm czasu pracy i praw pracowniczych.
Jak wprowadzić weekendowy systemu czas pracy
Weekendowy system czasu pracy wprowadza się wyłącznie na pisemny wniosek pracownika. Pracodawca, akceptując wniosek, ustala z pracownikiem warunki stosowania tego systemu, a także wprowadza odpowiednie zapisy do umowy o pracę lub aneksu.
Następnie musi przygotować harmonogram pracy z uwzględnieniem dobowej normy nieprzekraczającej 12 godzin i okresu rozliczeniowego nie dłuższego niż 1 miesiąc.
Jak napisać wniosek o zastosowanie weekendowego systemu czasu pracy?
Wniosek o zastosowanie weekendowego systemu czasu pracy powinien mieć formę pisemną i być skierowany do pracodawcy. Choć nie ma oficjalnego urzędowego wzoru, pismo powinno zawierać typowe dla podania elementy, czyli: datę i miejsce sporządzenia, dane pracownika i pracodawcy.
Pod tytułem należy zaś zamieścić:
- jednoznaczne wskazanie prośby o objęcie weekendowym systemem czasu pracy (na podstawie art. 144 Kodeksu pracy),
- proponowaną datę rozpoczęcia jego stosowania,
- w jakie dni pracownik chce wykonywać pracę (np. piątki, soboty, niedziele i święta) oraz
- w jakim wymiarze godzinowym (np. do 12 godzin na dobę).
Warto określić także proponowany wymiar etatu (np. 3/4 etatu) oraz zawrzeć krótkie uzasadnienie prośby (choć nie jest to wymóg formalny). Dokument musi zawierać podpis osoby wnioskującej.
Grafik pracy w systemie weekendowym
Grafik pracy w systemie weekendowym powinien obejmować wyłącznie dni od piątku do niedzieli oraz święta. Należy przekazać go pracownikowi co najmniej na 7 dni przed rozpoczęciem pracy i jasno wskazać dni pracy oraz dni wolne przypadające w tygodniu.
Układając grafik, należy pamiętać o zapewnieniu pracownikowi prawa do odpoczynku tygodniowego, a co szczególnie ważne przy pracy do 12 godzin dziennie – do nieprzerwanego odpoczynku dobowego wynoszącego co najmniej 11 godzin.
Ciekawostka💡: z punktu widzenia pracodawcy system weekendowy jest korzystny tylko w przypadku zatrudnienia pracownika na ¾ lub mniejszą część etatu, ponieważ pracownik zatrudniony na cały etat nie będzie miał możliwości wypracowania wszystkich godzin przewidzianych wymiarem czasu pracy.
Urlop w weekendowym systemie czasu pracy
Pracownik zatrudniony w weekendowym systemie czasu pracy ma prawo do urlopu na takich samych zasadach jak inni pracownicy, jednak sposób jego udzielania wygląda nieco inaczej. Ponieważ pracuje wyłącznie w weekendy i święta, urlop obejmuje tylko zaplanowane dla niego dni pracy.
Oznacza to, że jeśli pracownik ma w grafiku dwie zmiany w tygodniu (np. sobotę i niedzielę) i chce wziąć tydzień urlopu, to wykorzysta 2 dni urlopu, a nie 5. Wymiar urlopu ustala się na podstawie wymiaru etatu – przy pełnym etacie jest to 20 lub 26 dni rocznie (w zależności od stażu pracy), a przy niepełnym etacie proporcjonalnie mniej, np. 10 lub 13 dni przy 1/2 etatu.
Prowadzenie dokładnej i uporządkowanej ewidencji urlopów może okazać się nieocenioną pomocą przy planowaniu czasu wolnego i zarządzaniu personelem.
Ewidencja czasu pracy w systemie weekendowym
Pracodawca ma obowiązek prowadzenia ewidencji czasu pracy każdego pracownika, także w systemie weekendowym. Szczegółowe rejestrowanie przepracowanych godzin jest konieczne do prawidłowego wyliczania wynagrodzeń i zapewnienia zgodności z przepisami prawa pracy.
W ewidencji czasu pracy powinny znaleźć się między innymi następujące informacje:
- liczba przepracowanych godzin,
- liczba godzin nadliczbowych,
- dni wolne od pracy,
- urlopy i inne nieobecności (np. zwolnienie lekarskie, urlop na żądanie).
Elektroniczna ewidencja czasu pracy pozwala planować pracę z wyprzedzeniem oraz dokładnie rejestrować godziny rozpoczęcia i zakończenia zmiany, pomagając uniknąć nadgodzin i niepożądanych kosztów pracy.
Zalety i wady weekendowego systemu czasu pracy
Weekendowy system czasu pracy niesie ze sobą zarówno korzyści, jak i pewne ograniczenia. Jego specyfika sprawia, że może być bardzo korzystny w niektórych branżach, ale wymaga też starannego planowania i organizacji.
Zalety:
- możliwość zatrudnienia pracowników tylko w okresach zwiększonego zapotrzebowania (np. w handlu lub gastronomii),
- elastyczność w planowaniu pracy i lepsze dopasowanie grafiku do potrzeb firmy,
- wolne dni w tygodniu, co może być atrakcyjne dla niektórych pracowników,
- zmniejszenie kosztów stałych związanych z zatrudnieniem większej liczby pracowników etatowych.
Wady:
- ograniczona dostępność pracowników, którzy mogą pracować tylko w weekendy,
- ryzyko trudności z zapewnieniem ciągłości pracy w razie nieobecności pracownika,
- możliwość przeciążenia pracowników ze względu na długie zmiany w weekendy,
- konieczność bardzo dokładnego planowania grafików i ewidencji czasu pracy.
Weekendowy system czasu pracy najlepiej sprawdza się więc w firmach, które potrzebują większej liczby pracowników w soboty i niedziele, gdy ruch jest największy.
Choć niesie ze sobą pewne ograniczenia, dla wielu osób stanowi korzystne rozwiązanie pozwalające lepiej pogodzić życie zawodowe z prywatnym. Dla pracodawców jest natomiast sposobem na efektywne dostosowanie grafików do rzeczywistego zapotrzebowania na pracę.
Ważne ostrzeżenie
Tworząc niniejszy przewodnik, staraliśmy się, aby był on jak najdokładniejszy, ale nie dajemy żadnej gwarancji, że podane informacje są prawidłowe lub aktualne. Dlatego zalecamy zasięgnąć porady wykwalifikowanych specjalistów przed podjęciem jakichkolwiek działań na podstawie informacji zawartych w tym artykule. Nie ponosimy żadnej odpowiedzialności za jakiekolwiek szkody lub ryzyko poniesione w związku z korzystaniem z niniejszego przewodnika.
Powiązane artykuły:
Równoważny czas pracy w praktyce
System skróconego tygodnia pracy w praktyce
Czterodniowy tydzień pracy w Polsce – nowy program pilotażu
Średni czas pracy w różnych krajach na świecie
6 powodów, dla których warto prowadzić karty ewidencji czasu pracy
