System skróconego tygodnia to alternatywa przewidziana w Kodeksie pracy, która pozwala pracować mniej niż 5 dni w tygodniu, bez redukcji etatu i przy zachowaniu pełnego wynagrodzenia.
W praktyce oznacza to, że pracownik pracuje dłużej w poszczególne dni, ale w zamian zyskuje dodatkowy dzień wolny, który może przeznaczyć na odpoczynek, rozwój osobisty czy sprawy rodzinne.
Sprawdź, jakie są zasady skróconego tygodnia pracy, jego zalety i wady oraz czym różni się od głośnego ostatnio 4-dniowego tygodnia pracy, który właśnie wchodzi w Polsce w fazę pilotażu.
Spis treści:
- Definicja i podstawa prawna
- Wymiar czasu pracy w systemie skróconego tygodnia
- Jak napisać wniosek o wprowadzenie systemu skróconego tygodnia pracy
- Kto nie może skorzystać z systemu skróconego tygodnia pracy
- Ewidencja czasu pracy w systemie skróconego tygodnia pracy
- Prawo do odpoczynku w systemie skróconego tygodnia pracy
- Nadgodziny w systemie skróconego tygodnia pracy
- Zalety i wady systemu skróconego tygodnia pracy
- Skrócony tydzień pracy a 4-dniowy tydzień pracy – czym się różnią?
Zdj.: Freepik
Definicja i podstawa prawna
Zgodnie z Kodeksem pracy podstawowy wymiar czasu pracy wynosi 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin tygodniowo w przyjętym okresie rozliczeniowym. Przepisy dopuszczają jednak różne systemy i rozkłady czasu pracy, w tym także rozwiązania przewidujące krótszy tydzień pracy.
System skróconego tygodnia pracy jest uregulowany w art. 143 Kodeksu pracy i pozwala na wykonywanie pracy przez mniej niż 5 dni w tygodniu przy jednoczesnym przedłużeniu czasu pracy do maksymalnie 12 godzin dziennie.
Skrócenie tygodnia odbywa się zatem przy zachowaniu obowiązującej normy godzinowej w okresie rozliczeniowym, który nie przekracza w tym przypadku 1 miesiąca. Pracodawca nie może odgórnie wprowadzić systemu skróconego tygodnia pracy, ponieważ stosuje się go wyłącznie na pisemny wniosek pracownika.
Wymiar czasu pracy w systemie skróconego tygodnia
W praktyce system skróconego tygodnia pracy nie oznacza redukcji wymiaru czasu pracy. Zmianie podlega bowiem wyłącznie rozkład czasu pracy, a nie liczba godzin do przepracowania w tygodniu. Oznacza to, że pracownik nadal wykonuje pracę w pełnym wymiarze etatu (przeciętnie 40 godzin tygodniowo), ale rozłożoną na mniejszą liczbę dni.
Przykładowo, w czterodniowym tygodniu pracy normę 40 godzin można zrealizować, pracując po 10 godzin dziennie przez 4 dni zamiast 8 godzin przez 5 dni. W takim przypadku pracownik uzyskuje dodatkowy dzień wolny w tygodniu, ale jego doby robocze są wydłużone.
Z perspektywy prawa pracy takie rozwiązanie jest dopuszczalne, o ile przestrzegane są inne przepisy ochronne – w szczególności dotyczące odpoczynku dobowego i tygodniowego.
Zobacz, ile wynosi wymiar czasu pracy w 2025 roku, miesiąc po miesiącu!
Jak napisać wniosek o wprowadzenie systemu skróconego tygodnia pracy
Pracownik, który chciałby wykonywać swoje obowiązki w systemie skróconego tygodnia pracy, powinien złożyć do pracodawcy pisemne podanie.
Podanie należy zaadresować do pracodawcy, zachowując ogólne zasady pism urzędowych: w prawym górnym rogu miejscowość i data, poniżej dane pracownika, a następnie treść podania z podpisem. We wniosku warto zawrzeć następujące elementy:
- prośbę o zastosowanie systemu skróconego tygodnia pracy wraz z podstawą prawną,
- proponowany rozkład czasu pracy (np. cztery dni po 10 godzin) oraz
- uzasadnienie swojej prośby (np. potrzeby rodzinne, dojazdy, poprawa efektywności).
Decyzja o uwzględnieniu wniosku należy do pracodawcy i zależy od specyfiki zakładu pracy oraz możliwości organizacyjnych firmy. W przypadku pozytywnego rozpatrzenia wniosku obie strony powinny podpisać aneks do umowy, który określi nowe zasady zatrudnienia.
Kto nie może skorzystać z systemu skróconego tygodnia pracy
Wprowadzenie systemu skróconego tygodnia pracy wiąże się z określonymi ograniczeniami. Najważniejsze z nich wynikają z przepisów ochronnych dotyczących wybranych kategorii pracowników.
Zgodnie z Kodeksem pracy niektóre grupy pracowników nie mogą być zatrudniane w systemach przewidujących przedłużony czas pracy w ciągu doby. Do grup chronionych należą m.in.:
- kobiety w ciąży,
- pracownicy młodociani,
- niepełnosprawni,
- pracownicy narażeni na przekroczenie dopuszczalnych stężeń lub natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia.
Ewidencja czasu pracy w systemie skróconego tygodnia pracy
W systemie skróconego tygodnia pracy obowiązują te same zasady prowadzenia ewidencji czasu pracy, co w innych systemach czasu pracy. Pracodawca musi zatem odnotowywać rzeczywistą liczbę przepracowanych godzin, w tym dni pracy po 10 czy 12 godzin oraz ewentualne godziny nadliczbowe.
Dzięki prawidłowej ewidencji łatwiej jest kontrolować, czy przedłużone dniówki nie powodują przekroczenia przeciętnej normy 40 godzin tygodniowo w okresie rozliczeniowym, a także czy przestrzegane są przepisy ochronne dotyczące odpoczynku.
W praktyce dużym ułatwieniem mogą być nowoczesne programy do ewidencji czasu pracy, które automatyzują cały proces i minimalizują ryzyko błędów.
Prawo do odpoczynku w systemie skróconego tygodnia pracy
Wprowadzenie systemu skróconego tygodnia pracy wymaga zachowania norm odpoczynku dobowego (11 godzin) i tygodniowego (35 godzin). Oznacza to, że grafik pracy musi być układany w taki sposób, aby nie naruszać praw pracowniczych.
W efekcie skrócony tydzień pracy najlepiej sprawdza się w przypadku pracowników pełnoletnich, wykonujących pracę biurową lub zadaniową, gdzie łatwiej o dostosowanie harmonogramu i nie występują szczególne przeciwwskazania.
Zdj.: Freepik
Nadgodziny w systemie skróconego tygodnia pracy
W systemie skróconego tygodnia pracy obowiązują takie same zasady rozliczania nadgodzin jak w innych systemach. Praca ponad ustalony w harmonogramie wymiar dobowy albo przekraczająca przeciętnie 40 godzin w tygodniu w okresie rozliczeniowym stanowi godziny nadliczbowe.
Ważne jest, że dłuższe dniówki w systemie skróconego tygodnia pracy nie są automatycznie nadgodzinami. Na przykład, jeżeli pracownik ma zaplanowaną dniówkę trwającą 10 godzin, to dopiero jedenasta godzina będzie liczona jako nadgodzina dobowa.
Podobnie, jeśli w okresie rozliczeniowym średni tygodniowy czas pracy przekroczy 40 godzin, wówczas powstają nadgodziny średniotygodniowe.
Za pracę w godzinach nadliczbowych pracownikowi przysługuje normalne wynagrodzenie oraz dodatek za nadgodziny w wysokości 50% albo 100% stawki godzinowej (w zależności od pory i dnia pracy) lub czas wolny udzielony w odpowiednim wymiarze.
Dowiedz się, jak obliczyć wynagrodzenie za nadgodziny.
Zalety i wady systemu skróconego tygodnia pracy
Z punktu widzenia pracownika skrócony tydzień pracy oznacza więcej czasu wolnego, możliwość lepszego pogodzenia obowiązków zawodowych i prywatnych, a także mniejsze zmęczenie wynikające z długotrwałej eksploatacji psychicznej.
Pracodawcy podkreślają natomiast wzrost efektywności i motywacji zatrudnionych, a także łatwiejsze przyciąganie talentów. Wadami mogą być jednak większe obciążenie fizyczne i psychiczne w czasie dłuższych dniówek, trudności w organizacji pracy w firmach produkcyjnych czy usługowych oraz konieczność dostosowania harmonogramów do oczekiwań klientów.
System skróconego tygodnia pracy znajduje zastosowanie przede wszystkim w sektorach, w których liczy się ciągłość procesów, ale niekoniecznie klasyczny rozkład godzin. Coraz częściej decydują się na niego firmy z branży IT, marketingu, doradztwa biznesowego, a także niektóre przedsiębiorstwa produkcyjne.
Skrócony tydzień pracy a 4-dniowy tydzień pracy – czym się różnią?
Na koniec warto wspomnieć o pilotażu czterodniowego tygodnia pracy, którego wprowadzenie zaczęło się latem 2025 roku. To rozwiązanie znacznie się różni od systemu skróconego tygodnia pracy, który opisaliśmy powyżej.
W pilotażu pracownicy będą faktycznie pracować krócej (mniej godzin w tygodniu) przy zachowaniu pełnego wynagrodzenia i dotychczasowego zatrudnienia. Natomiast w systemie skróconego tygodnia wymiar czasu pracy pozostaje taki sam (przeciętnie 40 godzin tygodniowo), a krótszy tydzień uzyskuje się poprzez wydłużenie dniówek – nawet do 12 godzin.
Ważne ostrzeżenie
Tworząc niniejszy przewodnik, staraliśmy się, aby był on jak najdokładniejszy, ale nie dajemy żadnej gwarancji, że podane informacje są prawidłowe lub aktualne. Dlatego zalecamy zasięgnąć porady wykwalifikowanych specjalistów przed podjęciem jakichkolwiek działań na podstawie informacji zawartych w tym artykule. Nie ponosimy żadnej odpowiedzialności za jakiekolwiek szkody lub ryzyko poniesione w związku z korzystaniem z niniejszego przewodnika.
Powiązane artykuły:
Średni czas pracy w różnych krajach na świecie
Najniższa krajowa w 2025 r. – zmiany w płacy minimalnej
6 powodów, dla których warto prowadzić karty ewidencji czasu pracy
